Ο αδερφός μου ο Άρης

Βιβλιοκριτική

Ιστορία: “O αδερφός μου ο Άρης”
Λέανδρος Μπόλαρης

Για να τιμήσουν τα 70χρονα από το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη, του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ, οι εκδόσεις ΚΨΜ προχώρησαν –σε συνεργασία με την οικογένειά του- στην επανέκδοση των βιβλίων του Μπάμπη Κλάρα, του μικρότερου αδελφού του Θανάση. Πρόκειται για τρία βιβλία που μπορούν να αγοραστούν μαζί -σε προσιτή τιμή- ή και χωριστά. Αξίζει τον κόπο να κάνει κάποιος/α αυτό το έξοδο. Γιατί αυτά τα βιβλία μας ανοίγουν ένα παράθυρο όχι στη ζωή του μεγάλου του αδελφού, αλλά στην εποχή του.

Ο Μπάμπης Κλάρας είχε τη δυνατότητα να αφήσει αυτή τη μαρτυρία επειδή, πέρα από τον προφανή λόγο της συγγένειας, είχε μοιραστεί τα βήματα του αδελφού του. Στις πρώτες σελίδες του αυτοβιογραφικού «Η περιπέτεια ενός ανθρώπου του 20ου αιώνα» διαβάζουμε για παράδειγμα για μια πολύωρη συζήτηση που είχε με τον μεγαλύτερο αδελφό του το 1925, όταν ο Μπάμπης ήταν μόλις 15 χρονών και ο Θανάσης είχε ήδη ενταχθεί στην ΟΚΝΕ –την νεολαία τότε του ΚΚΕ. Ο 20χρονος Θανάσης προσπαθούσε να πείσει τον «μικρό» ότι ο μόνος δρόμος για να αλλάξει η κοινωνία είναι ο επαναστατικός. Λίγο μετά, παρουσίασε στο Γυμνάσιο μια εργασία για το 1821 με βάση το βιβλίο του Κορδάτου «Η κοινωνική σημασία της Επανάστασης του 1821».

Ο Μπάμπης Κλάρας έγινε μέλος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ, πρωταγωνίστησε στη φοιτητική απεργία του 1929, φυλακίστηκε με βάση το «Ιδιώνυμο» του Βενιζέλου και έγινε «επαγγελματίας» της οργάνωσης. Διαγράφτηκε το 1932, και από τότε ακολούθησε δημοσιογραφική καριέρα –με δράση στο ΕΑΜ στη διάρκεια της Αντίστασης. Όταν θυμάται αυτά τα χρόνια -το βιβλίο γράφτηκε στη δεκαετία του ’70- καταθέτει και δυσάρεστες για αυτόν εμπειρίες. Θυμάται για παράδειγμα πώς λόγω του ζήλου του είχε «καρφώσει» μια συνάντηση του Πουλιόπουλου και άλλων αντιπολιτευόμενων λίγο πριν τη διαγραφή τους το 1927.

Όμως είναι βέβαιο ότι το βιβλίο που θα διαβαστεί περισσότερο ή τέλος πάντων πρώτο, είναι εκείνο με τίτλο «Ο αδερφός μου ο Άρης». Στις σελίδες του ζωντανεύει -πάντα από την οπτική γωνία του αδελφού του- ο Θανάσης πριν γίνει Άρης. Όταν οργάνωνε την «αντιμιλιταριστική δουλειά» της Νεολαίας για παράδειγμα όντας φαντάρος -κάτι που του κόστισε κάμποσα βασανιστήρια στον «πειθαρχικό ουλαμό Καλπακιού» (μια μικρογραφία και προάγγελος της Μακρονήσου).

Υπάρχει μια απουσία στις περιγραφές της δράσης του Άρη στα επόμενα χρόνια, μέχρι την Αντίσταση. Είναι η στρατηγική μετατόπιση του ΚΚΕ από το φλογερό διεθνισμό και αντιμιλιταρισμό της δεκαετίας του ’20 στον «πατριωτισμό» και το «έθνος» της δεκαετίας του ’30. Και μαζί τους απουσιάζει η ανάταση των εργατικών αγώνων εκείνα τα χρόνια, ο Μάης του ’36 στη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα. Παρόλα αυτά και οι μαρτυρίες γι’ αυτή την περίοδο είναι πολύτιμες. Βλέπουμε για παράδειγμα το κλίμα διάλυσης και σύγχυσης που είχε επικρατήσει στις γραμμές του κόμματος στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά και του Συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ το 1939.

Όμως οι πιο συγκλονιστικές σελίδες είναι αυτές όπου ο Θανάσης έχει γίνει πλέον ο θρυλικός Άρης, και το κίνημα έχει φουντώσει στα βουνά και τις πόλεις. Και στην αφήγησή του ο Μπάμπης Κλάρας δεν ξεχνάει να αναδείξει τους «ανώνυμους» αγωνιστές, τις ελπίδες και τα όνειρά τους που γίνονταν όλο και πιο τολμηρά σ’ εκείνη τη θύελλα.

Χαρακτηριστικό επεισόδιο

Περιγράφει για παράδειγμα ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο, από την αντάρτικη συνέλευση στη Θεσσαλία την άνοιξη του 1943. Στο βήμα είναι ο Ανδρέας Τζήμας, στέλεχος του ΚΚΕ, ο «Βασίλης Σαμαρινιώτης» του ΓΣ του ΕΛΑΣ. «Φωνές διασταυρώνονται από όλες τις μεριές. Ο Τζήμας προσπαθεί ν’ απαντήσει αναλύοντας την εθνικοαπελευθερωτική γραμμή του ΕΑΜ. – Κάνουμε, είπε, προσπάθειες να συνεργαστούμε με όλα τα πολιτικά κόμματα σε πανεθνική κυβέρνηση. Ένας αντάρτης τον διακόπτει και τον ρωτάει: – Και τι θα γίνει με την Επανάσταση;»

Ο Τζήμας δεν είχε πειστική απάντηση σε αυτό το κεφαλαιώδες ερώτημα και για να είμαστε ειλικρινείς, όπως δείχνει η συνέχεια της αφήγησης, ούτε ο ίδιος ο Άρης. Αυτό που όμως είχε ο Άρης ήταν το θάρρος να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τους συμβιβασμούς της ηγεσίας. Αυτές τις προειδοποιήσεις περιγράφει με ζωντανό τρόπο ο αδελφός του.

Υπονοεί για παράδειγμα ότι ο Άρης στάλθηκε στην Πελοπόννησο το καλοκαίρι του 1944 επειδή είχε διαφωνήσει με την αποστολή της αντιπροσωπείας στη Μέση Ανατολή που σε λίγο θα υπέγραφε την κατάπτυστη Συμφωνία του Λιβάνου:

«Μάταια ο Άρης στις μακρές διαβουλεύσεις που είχε με τον Σιάντο και τον Ιωαννίδη στη Βίνιανη, πριν εξαποσταλεί στο Μοριά, αγωνίστηκε να τους πείσει ότι η θέση τους ήταν εδώ, στην Ελεύθερη Ελλάδα που είχε δημιουργηθεί με τους αγώνες και το αίμα του ελληνικού λαού. Ότι για κανένα λόγο δεν έπρεπε να την εγκαταλείψουν. –Άσε, Θανάση, να τα κανονίσουμε εμείς αυτά τα πράματα. Θα δεις, όλα θα πάνε καλά, είπε ο Σιάντος. Και πρόσθεσε πονηρά: Αν φοβάσαι πως δεν θα πάνε καλά και δεν θέλεις να συνεργήσεις σ’ αυτό, άσε σε μας την ευθύνη. Υπάρχει για σένα πεδίο να συνεχίσεις τη δράση σου προς όφελος του κινήματος».

Οι προειδοποιήσεις για τον ρόλο των Άγγλων ιμπεριαλιστών και της αντίδρασης έγιναν ακόμα πιο έντονες μετά την Απελευθέρωση και μαζί με αυτές προτάσεις για την αντιμετώπιση τους. Ο Μπάμπης Κλάρας περιγράφει την περίφημη Σύσκεψη των Καπετάνιων των Ομάδων Μεραρχιών του ΕΛΑΣ στη Λαμία τον Νοέμβρη του 1944 στην οποία ο Άρης πρότεινε κάποια μέτρα προετοιμασίας του αντάρτικου στρατού για την σύγκρουση που έβλεπε να πλησιάζει:

«Η απάντηση του Π.Γ ήταν μια πανταχούσα για τον Άρη. Με κομματική μομφή και με καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις ότι δεν έχουν λόγο να παρέμβουν οι Άγγλοι και να μη γίνει καμιά ενέργεια που θα μπορούσε να τους θίξει. Τόσο τυφλοί ήταν οι άνθρωποι αυτοί και τόσο ήθελαν να μη βλέπουν που τραβούσαν τα πράματα, ώστε έλεγαν και στον αδελφό του τον Μπάμπη στην Αθήνα να ετοιμάσει –μέσα Νοέμβρη- μια ομιλία στο ‘Κεντρικό’, που θα ξανάνοιγε προπαρασκευαστικά τον αγώνα για τις εκλογές, που δεν θ’ αργούσαν, κατά τη γνώμη τους, να γίνουν. Πήγαιναν, έτσι, στο βρόντο οι προειδοποιήσεις του Άρη. Κι αυτοί, τραβούσαν το δρόμο τους -αν τον τραβούσαν κι αυτόν, καθώς παραλογίζονταν και παραπαίανε…».

Ο Αρης τράβηξε το δικό του δρόμο -όπως τον περιγράφει βήμα-βήμα ο αδελφός του στη συνέχεια από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας και μετά.

Τα βιβλία της έκδοσης:
• Το παραμύθι ενός λαού που δεν είναι παραμύθι
• Ο αδερφός μου ο Αρης
• Η περιπέτεια ενός ανθρώπου του 20ου αιώνα
Συμπεριλαμβάνεται ένα κείμενο του 1954 με τίτλο «Το πιστεύω ενός ανθρώπου».

http://ergatiki.gr/article.php?issue=1179&id=12028